نَسک شناسی
بنا به روایات و نوشتههای پهلوی، کاووس شاه کیانی وزیری دانا و خردمند بنام اوشنر دانا داشت. این مرد همه خردمندی بود و با آموزشهای بخردانه ی خود، ایرانیان را پرورش میداد. تدبیر و داناییِ او سبب شد که کاووس شاه بر هفت کشور زمین فرمانروایی کند. اوشنَر هنگامی که در شکم مادر بود، فَرّ جمشید بدو پیوست و از همان هنگام با مادر خود سخن گفتن را آغاز کرد. او پسرِ دخترِ پائورواچیریای مزداپرست بود و پس از زاده شدن از مادر، با فراچیهی جادوگر گفت و گو کرد و چیستانهای او را بازگو و اهریمن را شکست داد. او زبان مردم نواحیِ پیرامون را بیاموخت و بر انیرانها هنگام مباحثه چیرگی یافت، سرانجام دیوان، کاووس شاه را گمراه کردند و به فرمان این شاه، وزیر دانا و خرد پرور کشته شد.
کریستن سن دانشمند ایران شناس دانمارکی، در کتاب کیانیان موارد بالا را از کتابهای پهلوی یاد کرده و اوشنَر را موجودی داستانی مینویسد و چنین نظر میدهد که:
پائورواچیریا که در فروردین یشت بدان اشاره شده به معنی بسیار خردمند است و در دادستان دینیک از این پاژنام همچنانکه در موارد دیگر دیده می شود اسم ویژۀ نوینی ترتیب یافته و نام یکی از نیاکان اوشنر شده است.
وی از بحث در این باره نتیجه میگیرد که وجود داستان اوشنر، بی تردید از روی نمونه و سرمشقی که برای مردان خردمندِ سیاست در روایات کهن موجود بود، مانند بزرگمهر که بعدها بوجود آمد، ساخته شده است. دانشمند پارسی، ارواد امانجی دهابهار در دیباچۀ کتاب اندرز اوشنر دانا شرحی دربارۀ او نگاشته و نظر میدهد که اوشنر در دوران پیش از تاریخ میزیسته و آوازۀ خرد و دانش او به دوره های پسین رسیده و سپس در نبشتههای پهلوی آمده است. از بررسی تاریخ دورۀ ساسانی چنین نمایان می شود که در این دوره، اندرز نویسی رواج داشته و جایگاه اندرزبُدی یکی از جایگاههای ارزشمند این دوره بوده است و اندرزبُدان که از طبقۀ موبدان بودهاند، اندرزنامه هایی از خود بجا گذاشتهاند. متن زیر که به زبان پهلوی و خط اَم دبیره است، اندرزنامۀ اوشنر داناست. این نوشتار را در سال 1930 میلادی اروادبامانجی ناسروانجی دهابهار با چند نسخه روبرو کرده و به انگلیسی برگردانده و به چاپ رسانیده است. نگارنده این نوشتار را به پارسی برگردانیده و واژههایی که نیاز به توضیح داشته در پابرگی توضیح مورد نیاز را داده است. نیاز به یادآوری است که این نوشتار را شادروان رشید یاسمی به پارسی برگردانده و در شمارۀ آذرماه 1313 مجله ی مهر به چاپ رسانیدهاند.
نسک را از اینجا دریافت کنید: اندرز اوشنر دانا